Verslag 'Versterken van de pedagogische basis | Landsdeel Zuid'

Klaas Koelewijn, directeur van samenwerkingsverband PO De Kempen, geeft in een videobijdrage de aftrap met en definitie van de 'pedagogische basis': ‘Alles in de sociale context om ons heen dat te maken heeft met het opgroeien, het opvoeden en de ontwikkeling van kinderen en jongeren.’ Hij signaleert dat we in de loop van de jaren 'problemen' steeds individualistischer zijn gaan oplossen, gericht op het vaststellen van 'stoornissen' die behandeld kunnen worden. Het is beter (voor het kind, de ouder én de professional) om je te richten op de context waarin het kind tot ontwikkeling komt. Daarvoor moeten we anders organiseren en samenwerken: meer wijkgericht, meer in groepsverband, meer collectief gefinancierd; en we moeten anders opleiden: van medisch denken naar het model van positieve gezondheid, en binnen het onderwijs een verschuiving van een focus op de (leer)resultaten van de individuele leerling naar het groepsklimaat. Bestuurders zouden tijd en ruimte moeten geven aan de professionals om deze omslag met elkaar mogelijk te maken. 'Vertragen om te versnellen', noemt Klaas Koelewijn dat.

De wetenschap: professionele samenwerking leidt tot steviger pedagogische basis

Hélène Leenders (associate lector) en Mariette Haasen (docent/onderzoeker) doen bij Fontys Hogescholen onderzoek naar jeugdhulpverlening in de school. Duidelijk is dat waar de domeinen (of contexten) van thuis, school en hulpverlening goed samenwerken, er een duidelijk positief effect is op het welbevinden en de ontwikkeling van kinderen. Wat soms nog niet goed gaat, is de samenwerking met ouders. Zij voelen zich vaak onvoldoende gehoord en gezien. Dat komt doordat leerkrachten soms nog teveel zijn gericht op individuele 'problemen' van (en met) leerlingen, en het systeem waarin zij werken nog te weinig gericht is op inclusie en preventie. Dat lukt alleen als je met elkaar werkt aan groepsgerichte, preventieve interventies.

‘We hebben T-shaped professionals nodig’

Bij Fontys Hogescholen maken ze daarvoor gebruik van het Model Interconnected System Framework, oftewel de 'piramide van afstemming'. Op ieder niveau werken leerkrachten, jeugdhulp en leerlingen/ouders vanaf het begin samen. Deze werkwijze draagt bij aan een stevige pedagogische basis.

Een goed voorbeeld ontstond op het Raayland College in Venray. Ze hadden daar een Jeugd Service Punt waar jongeren konden binnenlopen met hulpvragen. Het begon pas goed te werken toen de jeugdhulpmedewerkers uit hun kamertje kwamen en samen met de leerkrachten lessen gingen geven. Samen ontwikkelden ze interventies die op de groep als geheel een positief (en preventief) effect hadden.

De belangrijkste aanbevelingen vanuit de wetenschap: werk als professionals samen aan preventieve interventies, met de school als werkplaats; ga een educatief partnerschap aan met ouders; creëer tijd om in elkaar te investeren: ‘We hebben T-shaped professionals nodig’, zeggen de onderzoekers, ‘geworteld in hun vak, met een breed uitgespreide nieuwsgierigheid naar de professionaliteit van anderen.’

De praktijk: samen puzzelen aan wat het beste is voor het kind

Corina van Os en Henk Wever van Buurtzorg Jong vertellen dat zij wel eens buikpijn kregen van de belofte die in de zorg verborgen zit: 'wij repareren het'. Die belofte konden ze vaak niet waarmaken. Ze zochten daarom naar een alternatief, waarin ze uitgaan van 'variatie als norm': geen kind is hetzelfde, welke context heeft het nodig om tot bloei te kunnen komen? Ze gaan nu steeds een pedagogische alliantie aan met ouders en school. Dat betekent: heel veel koffie drinken, proberen elkaar te begrijpen en samen te puzzelen aan wat het beste is voor het kind.

120 professionals

Heleen Gorter deelt haar perspectief als ouder. Zij heeft een zoon van inmiddels 18 jaar met een Taalontwikkelingsstoornis (TOS). Ze heeft laatst geteld: vanaf zijn geboorte heeft haar zoon te maken gehad met 120 professionals die zich op een of andere manier met zijn ontwikkeling hebben bezig gehouden. ‘De enige die dan nog het overzicht heeft, zijn wij, de ouders. Maar ouders worden nog te weinig gehoord, laat staan dat er naar ze geluisterd wordt.’ Zij pleit ervoor om ouders veel meer en ook eerder te betrekken bij de ontwikkeling van beleid en het doen van onderzoek. Ze is ervan overtuigd dat je dan een heel ander beleid krijgt. Haar ervaringen deelt ze graag op haar website.

Bij Buurtzorg zijn ze al zo ver. Daar geloven ze in samenwerken aan de basis, met autonome wijkteams die zonder druk van managers hun werk kunnen doen. Wat nodig is, is eenvoud en menselijkheid. En het besef: variatie is de norm, niet het denken in gemiddelden.

De bestuurders: alle scholen in Den Bosch zijn een Kindcentrum

Het is aan de bestuurders om ruimte te bieden aan de ontwikkelingen die nodig zijn. In Den Bosch zijn ze al een eind op weg. Ankie de Laat, College van Bestuur van ATO-scholenkring (van 15 basisscholen), en Ghislaine Fonteijn, directeur-bestuurder van Kanteel Kinderopvang (met 40 locaties in de regio), vertellen hoe vanzelfsprekend Kindcentra inmiddels zijn in Den Bosch. Kinderopvang en onderwijs werken daarin samen aan een integrale doorgaande lijn voor kinderen van 0 tot 13 jaar. Daarvoor is nodig: tijd en geld. Tijd om bij elkaars werkoverleg te zijn, gezamenlijke studiedagen te organiseren; geld (en heldere afspraken) om personeel vrij te roosteren voor overleg en gebouwen geschikt te maken om onderwijs en kinderopvang onder één dak aan te kunnen bieden. De gemeente Den Bosch werkt hierin heel goed mee: alle schoolgebouwen worden ingericht als Kindcentrum, is het beleid.

Waar de samenwerking het beste werkt, zijn de plekken waar iedereen gewend is bij elkaar naar binnen te lopen. Waar de IB'er van de school alvast eens komt kijken bij de dreumes- en peutergroepen. En waar de pedagogisch medewerkers meedenken over de overgang naar groep 1.

Wat ook belangrijk is, en een les voor de rest van Nederland: zorg dat je bestuurlijk genoeg massa hebt om de beweging op gang te krijgen, maar houdt het klein genoeg om elkaar echt te leren kennen. Samenwerkende schoolbesturen zijn vaak een prima schaalniveau om te werken aan een sterke pedagogische basis in een wijk of regio.

De webinars worden georganiseerd door de VNG, Met Andere Ogen, Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, PO-Raad, VO-raad, MBO Raad, Samenwerkende Beroepsverenigingen Jeugd (SBJ), Nederlands Jeugdinstituut (NJi), IederIn en de regio’s.