Ambitie en aanpak inclusieve samenwerking met ouders 2022-2026

Samenvatting

Samen aan de slag voor het kind

In de eerste periode van Met Andere Ogen (MAO) is zijn er steeds meer mensen tot het besef gekomen dat het essentieel is ouders en kinderen te betrekken om resultaat te behalen in het vergroten van de ontwikkelkansen van kinderen. Een verkenning met het veld leverde de notitie ‘Van vink naar vonk’ op. Een verdere verdieping vond plaats door interviews, relevante onderzoeken op een rij zetten en input ophalen tijdens de MAO Doen-Dag. De verdieping resulteerde in het mooie overzicht ‘Samen voor het kind’, geschreven door Astrid van der Kooij.

De conclusie uit ‘Samen voor het kind’ is: ‘De samenwerking tussen ouders, professionals en beleidsmakers bij de ondersteuning van kinderen moet beter.’ Dit gaat verder dan ouderbetrokkenheid; het gaat echt over sámenwerken. In het overzicht wordt verkend wat er nodig is om een volgende stap te zetten in die samenwerking: zowel bij het gesprek rondom het kind als bij het gesprek aan de beleidstafels. Dat samenwerken met ouders en kinderen meerwaarde heeft en dat het niet vanzelf gaat, wordt ook zichtbaar in de verhalen en portretten van Yara, India en Emma, en hun ouders. 

Samenwerking met ouders is een belangrijke ambitie in het programma. Tijdens de Doen-Dag is de wens uitgesproken en de noodzaak benoemd om te borgen wat de afgelopen jaren geleerd is en dat verder te brengen. Dit heeft geleid tot deze aanpak, die een verdere uitwerking is van met name ‘Samen voor het kind’. Vandaar ook de naam: ‘Samen aan de slag voor het kind’. Het is tijd om te gaan doen wat we weten!

Aan deze aanpak is gewerkt door een kleine werkgroep met veel input, meedenken en kanttekeningen van ouders, ouderverenigingen en professionals. Het is nadrukkelijk een aanpak en geen plan: het is een werkwijze waarin we blijven leren en de aanpak voor de komende vier jaar kunnen bijstellen aan de hand van wat er geleerd is en door (nieuwe) behoeften van ouders, professionals en beleidsmakers.

Drie veranderopgaven en twee actielijnen

Uit het paper ‘Samen voor het kind’ komt naar voren dat inclusieve samenwerking op twee vlakken versterking behoeft: het gesprek rond het kind en het gesprek aan de beleidstafels.

Het gesprek rond het kind

Bij een kind bij wie meerdere ondersteuningsvragen tegelijk aan de orde zijn, is het de grote uitdaging om tot een plan te komen dat ouders en de verschillende professionals samen dragen. Dit lukt alleen als de ervaringskennis van ouders en de professionele kennis van verschillende professionals op een gelijkwaardige manier bij elkaar worden gebracht. Dit vraagt ook om aandacht voor hetgeen onder de oppervlakte speelt: wat is bijvoorbeeld de ‘vraag achter de vraag’ van de ouders en hoe interpreteren de professionals dat?

Een gezamenlijk gedragen plan moet tot stand komen in een setting waarin sprake is van gelijkwaardigheid tussen ouder, kind en professionals, maar het moet ook vooraf duidelijk zijn welke positie de ouder heeft in de uiteindelijke besluitvorming over de ondersteuning. Dit voorkomt gedoe achteraf.

Samen aan de beleidstafel

De deelname van professionals aan beleidsontwikkelingsprocessen is vanzelfsprekend. Deelname van ouders is dat nog niet. Ouders kunnen niet zomaar, vanuit de positie van een baan en met zorgtaken, deelnemen aan beleidstafels tijdens kantoortijden. Ouders zijn nog niet standaard aangesloten bij organisaties die vast worden uitgenodigd voor beleidsontwikkeling, terwijl het ontwikkelde beleid uiteindelijk wel over die ouders en hun kinderen gaat.

Het moet daarom veel gemakkelijker worden om als ouder betrokken te worden bij de ontwikkeling van beleid dat gaat over het organiseren van ondersteuning ten behoeve van de ontwikkelkansen van kinderen. Ouders zijn bij uitstek degenen die kunnen laten zien hoe de praktijk er in samenhang uitziet, wat goed werkt en wat écht beter moet.

Het bovenstaande brengt drie belangrijke veranderopgaven met zich mee, gericht op de totstandkoming van inclusieve samenwerking:

1. Professionals moeten meer gelijkwaardig samenwerken met ouders. Ervaringsdeskundige ouders worden een logische partij in ‘interprofessioneel samenwerken’.

2. Beleidsontwikkeling mag niet meer plaatsvinden zonder inbreng van ervaringsdeskundige ouders.

3. Er moet een landelijke dekking komen van ouderorganisaties die ervoor zorgen dat de inbreng van ervaringskennis toegankelijk is en goed wordt gefaciliteerd.

De drie belangrijke veranderopgaven zijn niet nieuw. Het programma MAO heeft voorbeelden laten zien waaruit blijkt dat er ook al goede stappen zijn gezet. De ambitie ‘inclusief samenwerken’ is erop gericht hieraan een vervolg te geven. Daarvoor zijn twee actielijnen onderscheiden:

• Actielijn 1: professionals en ouders toerusten;

• Actielijn 2: organisatiegraad van ervaringsdeskundige ouders verstevigen. 

De eerste actielijn is gericht op de groei en ontwikkeling van de individuele professional en ouder. De professional en de ouder hebben ieder hun eigen ontwikkelvragen, maar ‘inclusief samenwerken’ kan reeds vorm krijgen door deels ontwikkelvragen samen op te pakken.

De tweede actielijn heeft een meer institutioneel karakter. Welke organisatiegraad is nodig om ervaringsdeskundige ouders een duurzaam geborgde plek te bieden in het stelsel? We werken deze hieronder verder uit in de aanpak.

Aanpak Inclusief samenwerken

In het eerste kwartaal van 2022 is in een werkgroep met diverse bijeenkomsten met ouderorganisaties en ouders gewerkt aan een ‘Aanpak inclusief samenwerken met ouders’. In deze aanpak stellen we naar aanleiding van de actielijnen doelen en werken we deze hieronder ook uit in concrete acties. Hierbij is aandacht voor de verandering die nodig is op lange termijn, maar ook voor stappen die op korte termijn kunnen worden (voort)gezet.

De basis voor deze aanpak Inclusief samenwerken is bijdragen aan de lerende aanpak van MAOwaarin cyclisch geleerd en ontwikkeld wordt; altijd om wat in de praktijk werkt te delen met het grotere netwerk van MAO. Hieronder zijn de actielijnen verder uitgewerkt in doelen, subdoelen en wordt beschreven hoe er middels inspanningen gewerkt wordt aan deze doelen.

Actielijn 1: Professionals en ouders toerusten

Het hoofddoel van deze actielijn is dat professionals en ouders zijn toegerust om als vanzelfsprekend, als gelijkwaardig partner, met elkaar samen te werken op het gebied van onderwijs, opvang en zorg in zowel individuele trajecten als beleidsvorming.

De toerusting voor ouders en professionals kent overeenkomsten en verschillen. Uiteindelijk is het doel om meer samen te doen en daarom zijn een gezamenlijk hoofddoel en subdoelen ontwikkeld. Echter, activiteiten zullen voor beiden georganiseerd worden, maar ook apart. Bij het hoofddoel hebben we de volgende subdoelen voor de komende vier jaar geformuleerd: 

 

1. onderzoeken wat er nodig is om (afzonderlijk en samen) ouders en professionals toe te rusten in kennis, inzicht, gedrag en vaardigheden, om gelijkwaardig samen te werken. Ouders moeten nog extra worden toegerust in de ontwikkeling van vaardigheden:

   1. voor gespreksvoering met professionals;

   2. die helpen in de omgang met kinderen met een extra ondersteunings-/zorgvraag en/of kinderen met een beperking; 

2. Onderzoeken wat nodig is voor ouders en professionals om gelijkwaardige samenwerking met ouders beschikbaar te maken en/of borgen in (na)scholing voor professionals en ouders en beroepsprofielen;

3. een platform geven aan en zichtbaar maken wat er al is; praktijken, voorbeelden, succesfactoren, storytelling et cetera;  

4. (meer) samenhang organiseren met andere initiatieven in het kader van samenwerking met ouders/ouderervaringsdeskundigheid; in ieder geval de ambitie interprofessionele samenwerking binnen MAO.

Bij deze actielijn gaan we onder andere aan de slag met:

• onderzoeken wat nodig is om samenwerking van ouders (met professionals) te verbeteren;

• zicht op het proces, zodat we meer zicht hebben op bij welke punten ouders (extra) ondersteuning nodig hebben, bijvoorbeeld in één of twee samenwerkingsverbanden;

• bestaande middelen en tools inventariseren en makkelijk(er) toegankelijk maken voor ouders;

• onderzoeken hoe samenwerking met ouders is opgenomen in beroepsprofielen en dit borgen in profielen, curriculums van opleidingen en nascholingen;

• storytelling; verhaal van hoe samenwerking met ouders kan bijdragen aan de ontwikkelkansen van ouders;

• jaarlijks (hybride) bijeenkomsten in het kader van van inclusieve samenwerking met ouders/ouderervaringsdeskundigheid met elkaar te verbinden. De uitwerking hiervan wordt breed gedeeld op de website van MAO (bijv. interviews, delen opname, verslag).

Actielijn 2: Organisatiegraad van ervaringsdeskundige ouders verstevigen

Voor deze actielijn is het hoofddoel dat de organisatiegraad van ervaringsdeskundige ouders zodanig is, dat beleidsontwikkeling op het gebied van onderwijs, opvang en zorg altijd plaatsvindt in samenwerking met ervaringsdeskundige ouders. De organisatiegraad draagt bij aan een plek verkrijgen aan de beleidstafel. Vandaar dat er ook subdoelen benoemd zijn om aan tafel te komen en dit te borgen en verstevigen.

Subdoelen:

1. het verbinden van bestaande netwerken van ervaringsdeskundige ouders en het vindbaar maken en versterken indien nodig; hierin aansluiten bij de ontwikkeling van ouder-en- jeugdsteunpunten bij samenwerkingsverbanden in het onderwijs;

2. een landelijk netwerk van ouderorganisaties die ervoor zorgen dat de inbreng van ervaringskennis toegankelijk is en goed wordt gefaciliteerd;

   1. verduurzamen en samenhang tussen landelijke en regionale/lokale ontwikkelingen voor ervaringsdeskundige ouders;

3. zichtbaar maken wat succesfactoren, ervaringen en resultaten zijn bij inzet ervaringsdeskundige ouders;

4. borgen van/mogelijk maken van versterken van ouders en professionals in (het werken met) ouderervaringsdeskundigheid.  

Bij deze actielijn gaan we onder andere aan de slag met:

• het ontwikkelen van (een) netwerk(en) van ervaringsdeskundige ouders, door in ieder geval twee keer per jaar bijeenkomsten te organiseren met ruimte voor intervisie en van elkaar leren wat werkt;

• het faciliteren van netwerken om elkaar te ontmoeten, bijvoorbeeld door een draaiboek voor netwerkbijeenkomsten te ontwikkelen. Denk aan een bijeenkomst voor professionals zorg/onderwijs en mensen met een beperking/chronische aandoening (om mogelijkheden/vooroordelen te onderkennen). 

• ondersteunen/ aansluiten bij ontwikkeling ouder-en-jeugd steunpunten bij samenwerkingsverbanden in het onderwijs (o.a. door verbinding met OCW-werkgroep);

• het ontwikkelen van een praatplaat waarop succesfactoren in het samenwerken met ouders/ouderervaringsdeskundigheid in beleids- en (implementatie) planontwikkeling zichtbaar worden gemaakt;

• inzicht bieden in/onderzoeken van mogelijkheden voor training van ouders (en professionals) in samenwerking met Netwerk Beter Samen.

Organisatie

Wanneer je al eerder een bijdrage hebt geleverd aan de ambitie en aanpak inclusieve samenwerking met ouders, zullen we je opnieuw benaderen om mee te denken en doen. Wil je meedenken en doen of heb je vragen? Laat het ons dan weten via metandereogen@vng.nl.